Birleşmiş Milletler Genel Kurulu (BMGK), 14 Aralık 2023 tarihinde “Mart 2011’den bu yana Suriye’de işlenen ve uluslararası hukuka göre ağır suç işlemekten sorumlu kişilerin soruşturulmasına ve kovuşturulmasına yardımcı olmaya yönelik uluslararası, tarafsız ve bağımsız mekanizma”ya sağlanan finansmanın yenilenmesini onaylamak üzere oylama yapmayı başardı. Oylama, Beşinci Komite’nin 2024 yılı için önerdiği program bütçesinin onaylanmasına ayrılan oturumda gerçekleşti.

Bu oylama, Rusya’nın 12 ülke tarafından kendisine sunulan karar taslağını reddetme konusunda başarısız olduğunu bir kez daha gösterdi. Bu devletlerin başında Çin, İran, Kuzey Kore, Venezuela ve Suriye rejimi gibi ülkeler geliyor. Karar, mekanizmanın finansmanının durdurulması talebini içeriyor. Mekanizma, Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’nda yalnızca 19 üye ülkenin desteğini aldı.

Genel Kurul, Aralık 2016’da aldığı 71/248 sayılı kararla mekanizmayı kurmuş ve finansmanının başlangıçta üye devletlerin gönüllü bağışlarından sağlanmasına karar vermiştir. Bununla birlikte finansman konusunun, mümkün olan en kısa zamanda BM’nin normal bütçesinden karşılanması noktasında yeniden değerlendirme yapılacağı kararlaştırılmıştı. Aralık 2019’da da bu durum gerçekleşti. Genel Kurul’da bu yönde oylama yapıldı. Böylece mekanizma, 1 Ocak 2020 tarihinden itibaren normal bütçeden finanse edilmeye başlandı. Mekanizma aynı zamanda, mevzuatın uygulanmasını geliştirmek amacıyla, çalışmaları için gerekli olan kaynakları, bağışçılardan alınan bütçe dışı fonlarla desteklemeye devam etti.

Rusya o tarihten bu yana her yıl mekanizmanın finansmanına itiraz eden aynı karar taslağını sundu ancak başarısız oldu. Mekanizmanın çalışmasının karşılaştığı zorluklar, sadece finansmanını durdurma girişimleriyle sınırlı değil. Buna ek olarak rejim, uluslararası soruşturma ekiplerinin ve komitelerinin önüne engeller koyuyor, ülkeye girmelerini engelliyor, yetkilerini tanımıyor ve soruşturmayı reddediyor. Ayrıca mekanizma tarafından yayınlanan bütün raporları tanımıyor ve onlara veya sorularına ve taleplerine yanıt vermiyor.

Mekanizmanın finansmanının yenilenmesi, faillere karşı kovuşturma yapılmasını sağlamak ve mağdurların haklarını güvence altına almak için rejimin işlediği insan hakları ihlallerinin, kaydedilmeye devam etmesi gerektiğine dair güçlü bir mesaj veriyor. Ayrıca, bazı Avrupa ülkelerindeki ulusal mahkemelere, Suriye’deki suçların faillerine karşı ceza davası açmak için gerekli dosya ve bilgilerin sağlanmasına devam edilmesini de sağlıyor.

Sonuç olarak tarafsız mekanizmanın yenilenmesi, 2023’ü normalleşme yılı haline getiren Suriye rejimine yönelik uluslararası tutumun, normalleşme süreçlerine rağmen değişmediğini yansıtıyor. Ayrıca rejimin normalleşme süreçlerine ve adıma karşılık adım yöntemine bir cevap olarak af kanunları gibi açıkladığı reformların, aldatmaca olduğunu ve BM kararlarına uygun olarak insan hakları konusunda ve siyasi süreçte gerçek ve ciddi adımlar atmadıkça ona kendisine yönelik uluslararası tavrın değişmeyeceğini gösteriyor.