11 Kasım 2023 Cumartesi günü Riyad’da, Suriye rejimi lideri Beşşar Esed’in de katıldığı, Gazze savaşıyla ilgili olağanüstü ortak Arap-Müslüman ülkeler zirvesi düzenlendi. Esed Müslüman ülkeler zirvesine değil, sadece Arap ülkelerinin olağan toplantısına katılacaktı. Ancak Suudi Arabistan Krallığı, Arap dışişleri bakanlarının hazırlık toplantıları sırasında Arap ülkeleri zirvesinde liderler tarafından kabul edilebilecek nihai bir bildiri üzerinde anlaşmaya varamamalarından kaynaklanan nedenlerden dolayı aniden iki zirvenin birleştirildiğini duyurdu. Bu durum, katılımcılar tarafından reddedilen veya çekimser kalınan ifadeler ve maddeler içermeyen ortak bir zirvede telafi edilebilir.

Beşşar Esed’in ortak zirveye katılması, rejimin İslam İş Birliği Teşkilatı üyeliğinin 2012’den bu yana askıya alınmasına rağmen gerçekleşti. Şu anda rejimin İİT’ye yeniden kabul edilmesi yönünde bir karar da görünmüyor. Rejimin Dışişleri Bakanı Faysal el-Mikdad, Suudi Arabistan Dışişleri Bakanı Faysal el-Ferhan başkanlığında yapılmasına rağmen İİT’nin hazırlık toplantılarına katılmamakla birlikte, Arap Birliği’nin hazırlık toplantılarına katıldı.

Beşşar Esed’in zirveye davet edilmesi, Arap İrtibat Komitesi tarafından belirtilen güvenlik ve insani kaygılara cevap verme konusunda rejimin ne kadar ciddi veya kararlı olduğuna bakılmaksızın, Arap ülkeleriyle normalleşme sürecinin devam ettiği anlamına geliyor. Yani aksaklıklar, normalleşme sürecinde değil, normalleşme uygulamalarında. Faysal el-Mikdad, Suudi Arabistan’da olmasından yararlanarak rejime bağlı diplomatik bir misyonun Ekim 2023’te görevi devretmesinden sonra Riyad’daki büyükelçiliğin açılışını tamamlama çabalarını görmeye çalıştı.

Zirvenin oturum aralarında, İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi ile yaptığı tek görüşme dışında, katılan 55 Müslüman ülkenin liderlerinin büyük bir kısmı, Beşşar Esed ile görüşmekten kaçındı. Mısır, Irak ve Moritanya cumhurbaşkanları dışında çoğu Arap lider de onunla görüşmedi. Zirve, Ürdün’ün normalleşme sürecindeki önemli rolünden dolayı Ürdün Kralı II. Abdullah ile en azından ikili bir görüşme yapmak için fırsattı. Ancak bu gerçekleşmedi. 

Öte yandan Beşşar Esed ile Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, aralarındaki anlaşmazlığın ardından ilk kez aynı salonda ortak zirvede bulundular. Katar’da düzenlenen 2022 Dünya Kupası’nın açılışında Türkiye ve Mısır cumhurbaşkanları arasında olduğu gibi Esed ile Erdoğan arasında bir tokalaşma ya da kısa bir görüşmenin gerçekleşmesi muhtemeldi. Bu durum, Rusya’nın himayesinde İran’ın da katıldığı Türkiye ile rejim arasında duran dörtlü normalleşme sürecinin yeniden başlamasının önünü açabilirdi. Ayrıca bu süreçte Araplara bir rol verilmesi halinde süreç, beşli hale dönüşebilirdi. Ancak bu gerçekleşmedi. Aksine Türkiye Cumhurbaşkanı Erdoğan, Beşşar Esed’in konuşmasından kısa bir süre önce salonu terk etti ve onu dinlemedi.

Sonuç olarak Gazze Zirvesi, Suriye rejimine uygulanan uluslararası tecridi derinleştirdi. Beşşar Esed’in ortak zirveye dönüşmeden önce ikinci kez Arap zirvesine davet edilmesine rağmen diplomatik ilişkilerin yeniden kurulmasında herhangi bir değişiklik yaşanmadı. Esed yokmuş gibi davranıldı. Çoğu lider ve delegasyon tarafından hoş karşılanmadı. Rejime uygulanan yaptırımların durumu da değişmedi ve Arap ülkelerinden herhangi bir ekonomik kazanç elde edilemedi. Bu da rejim üzerindeki tecridin kırılmasının, rejimin Arap girişimine ciddi katılımı ve genel olarak ABD ve AB’nin tavrıyla uyumlu olarak BM Özel Elçisinin üzerinde çalıştığı adıma karşılık adım yaklaşımıyla bağlantılı olmaya devam ettiği anlamına geliyor. Bu nedenle Beşşar Esed’in zirveye katılması, daha çok rejimi uluslararası ve bölgesel talepleri karşılamaya itmek için yeni bir teşvik gibi anlaşılabilir.