Birleşmiş Milletler, Suriye Anayasa Komitesi çalışmalarının Maskat, Kahire, Kuveyt veya Cenevre dışındaki diğer başkentlerde ve genel merkezlerde yapılması için tekliflerin gelmesinden sonra Komite Çalışmaları’nın yeniden başlayacağı yerle ilgili tartışmaya son noktayı koydu. 

Güvenlik Konseyi Özel Temsilci Yardımcısı Najat Rushdi’nin 29 Haziran 2023’te verdiği brifingde, Geir Pedersen’in Cenevre’deki Anayasa Komitesi’nin çalışmalarına yeniden başlaması için çabalarını sürdürdüğü, bunun için tüm taraflarla iletişim halinde olduğu vurgulandı. Brifingde toplantılarının yapılmasının önündeki engellerin aşılması gerektiği ifade edildi. 

Anayasa Komitesi’nin Cenevre’de toplanmaya devam etmesi, anayasal reform süreci ile Arap ülkeleri ve Türkiye’nin rejimle normalleşme süreçlerini Birleşmiş Milletler’in himaye ve denetiminde birleştirme çabalarının önünü tıkayacaktır. Bu da 2254 (2015) sayılı karara göre sürecin devam etmesi anlamına gelecektir. Bununla birlikte Birleşmiş Milletler, Arap ülkeleri ve Türkiye’nin rejimle normalleşme sürecine olumlu yaklaştı. BM bu süreçlerin çatışmanın tarafları arasında güven oluşturmaya ve 2254 sayılı karara uygun olarak siyasi bir çözüme doğru ilerlemeye katkıda bulunacağını belirtti. 

Ancak BM’nin kararına rağmen Rusya’nın, Ukrayna işgalinin arka planında diplomatlarının seyahatine yönelik yaptırımlar kaldırılmadığı sürece, anayasa komitesinin toplanmasını ve rejim heyetinin Cenevre’ye gitmesini engelleme tavrını değiştirmesi beklenmiyor. 

Bu açmaz ışığında anayasa komitesinin tur sisteminden çıkıp BM Elçisi himayesinde anayasa ve seçimler gibi siyasi konular ile insani meseleler ve tutuklular meselesi gibi güven arttırıcı konulara odaklanacak çalışma grubu sistemine geçmek mevcut çözümlerden birisi olarak karşımıza çıkıyor. Bu çözüm kapsamında ateşkes ve insani yardımın ulaştırılmasıyla ilgilenecek çalışma grupları aktif hale getirilecek. Bu öneri 26 Ocak 2018’de, yani Anayasa Komitesi’nin kurulması hususunda anlaşmaya varılan Soçi Zirvesi’nden 3 gün önce yayınlanan daraltılmış beşli grubun yayınladığı belgede yer aldı. Beş ülkenin yayınladığı belgenin amaçlarından biri de Rusya’nın sekizinci turun ardından kesintiye uğrayan görüşmeleri Cenevre’deki Birleşmiş Milletler himayesi dışında, yani 2016’nın sonunda Astana’da kurduğu askeri sürece benzer bir siyasi bir süreç kurmasını engellemekti. 

Aslında, çalışma ekipleri sistemi Cenevre düğümünü yer açısından çözebilir. Gruplar birçok yerde çalıştayları düzenleyebilir. Ancak rejimin ulaştığı normalleşme kazanımları ışığında muhalefetle çalışma ekipleri sistemini kabul etmesi ihtimali düşük. Bu nedenle Özel Temsilci, çalışma ekipleri sistemini adıma karşılık adım yaklaşımına entegre etmeye çalışabilir. Ayrıca BM’nin rolünün sona ermemesi için geçici bir çözüm olarak Batı’nın ve Rusya’nın desteğini almaya çalışabilir. Bu şekilde öneri, bir sonraki aşamada daha fazla tartışma fırsatı verebilir. 

Sonuç olarak Birleşmiş Milletler, Anayasa Komitesi’nin Cenevre’de düzenlenmesi hususundaki tavrını ortaya koydu. Ancak komisyon turlarının durma sebeplerini henüz çözmedi. BM’nin ister Rusya’nın şartlarını kabul ederek ister çalışma ekipleri sistemi gibi yeni önerileri tartışarak önümüzdeki süreçte bu konu üzerinde çalışması gerekecektir.