Suriye Rejiminin Nakit Desteğine Yönelme Kararının Ardında Yatan Sebep Nedir?
Suriye rejimi Bakanlar Kurulu 25 Haziran 2024'te, halihazırda yürürlükte olan tüketim malları destek sistemi yerine nakit desteğine geçişe hazırlık olması için elektronik destek kartı sahiplerine 3 ay içinde banka hesabı açma zorunluluğu getiren bir karar yayınlamıştır. Maliye Bakanlığı da 30 Haziran'da bu karara, destek kartı sahiplerinin banka hesabı açabilmesi için cumartesi günleri de çalışılmasına ek olarak kamu bankalarının şubelerindeki resmi çalışma saatlerinin artırılması yönünde yayınladığı bir genelgeyi eklemiştir.
Yaklaşık 5 milyon elektronik destek kartı bulunmakta ve her birinin maliyeti -rejimin istatistiklerine göre- yıllık 9 milyon Suriye lirası yani 600 doların üzerindedir. Böylece desteğin yıllık toplam maliyeti 3 milyar doları aşmaktadır.
Suriye rejimi ve müttefikleri, BM Güvenlik Konseyi'nin 25 Haziran'da yaptığı oturumda, insani müdahale planının, yılın yarısı geride kalmasına rağmen 2024'te gerekli ihtiyaçların ancak yüzde 13'üne ulaşmış olduğundan şikâyet etmiştir. BM sınır ötesi insani yardım mekanizmasının durmasına yol açan Rusya'nın vetosu, daha sonra ihtiyaçların değerlendirilmesi ve yardım dağıtımının BM tarafından denetlenmesi konusunda yaşanan sorunların ardından bu rakamların iyileşmesi de beklenmemektedir. Sonuç olarak, Birleşmiş Milletler bir erken iyileştirme fonu kurma ve bu fona mali kaynak aktarma yönünde harekete geçmiştir. Bu, ihtiyaçları karşılama yeteneğini geri kazandıracak ve BM, erken iyileştirme projelerinin uygulanmasını denetleyecek, yardım fonlarını rejimin davranışındaki değişiklikle ve fonun gerektirdiği bazı reform ihtiyaçlarına verdiği yanıtla ilişkilendirmeye çalışacaktır. Bu da 2254 sayılı BM kararı uyarınca siyasi süreçte ilerleme sağlayacaktır.
Rejim, davranışını değiştirme taleplerine karşı tepkisini, kötü yaşam koşullarıyla ilgili şikayetleri artırma konusunda tehdit oluşturan kötüleşen ekonomik koşulların iyileştirilmesine bağlamaktadır ki bu kötü yaşam koşulları, kontrolü altındaki bölgelerde yeniden istikrarsızlığa yol açabilecektir. Rejim, Amman ve Kahire bildirilerinin uygulanması konusunda herhangi bir ilerleme sağlayamaması ve Arap Bakanlar İrtibat Komitesi'nin çalışmalarının durdurulmasının ardından Arap fonları sağlayamaması nedeniyle, iç sınır kapılarının açılması ve sınır kapıları yerine temas hatları üzerinden yardım ulaştırılması imkanın olduğu bahanesiyle sınır ötesine insani yardım ulaştırmak için Birleşmiş Milletler'e verilen izni uzatmama tehdidinde bulunmaktadır ki bu iznin süresi, Babu'l Hava'daki ana sınır kapısı için 13 Temmuz'da, Babu's Selame ve el-Rai sınır kapıları için ise 13 Ağustos'ta sona erecektir. Böylece rejimin müdahalesinden kaçınmak için ayni yardım sağlayan BM'yi nakdi desteğe geçmesi için zorlamaya çalışmaktadır.
Dolayısıyla rejimin planı çoğu zaman, verileri Birleşmiş Milletler'e sunulacak olan 5 milyon kart için banka hesaplarına doğrudan nakit desteği sağlanması yoluyla BM insani yardım fonlarına ulaşmayı gerektirmektedir. Rejim, bunun mukabilinde ihtiyaç sahiplerine tüketim malları için verilen desteği kaldıracaktır. Böylece bu sürecin en büyük yararlanıcısı olacak ve banka hesabına yatırılan nakit miktarı da azalacaktır. Ayrıca rejim, destek için kendisine sağlanan doları elinde tutacak, karşılığını belirlemiş olduğu fiyat üzerinden Suriye lirası olarak hesaba yatıracak ve doların piyasadaki gerçek fiyatı ile yardımlara tahsis ettiği fiyat arasındaki farktan yararlanarak doları diğer uluslararası ticari operasyonlarda kullanacaktır.
Rejimin, malların üretimini desteklemek yerine banka kartları aracılığıyla nakit desteği sağlayarak, sağladığını iddia ettiği desteklerin bir kısmını ekmek gibi çeşitli tüketim malları şeklinde vermesi de mümkündür. Hazine tarafından sağlanan destek fonlarını, gerçekleşmesi halinde erken iyileştirme projelerine sağlanan uluslararası destekle değiştirecektir. Çünkü nakit desteğine geçiş sürecinin bir kısmı, küçük projelere destek olmak veya gıda kumanyası için nakit yardımı olarak bireylerin hesaplarına aktarılacak olan erken iyileştirme fonlarının alınması için uygun hukuki, ekonomik ve teknik zeminin hazırlanmasının bir parçasıdır.
Son olarak rejimin nakit desteğine yönelmesi, BM insani yardım fonlarını çalmaya yönelik hazırlamış olduğu yeni bir plan gibi görünmektedir. Bu durum, yaşam koşullarını protesto edenleri, banka hesaplarını bloke edip yardım fonlarından mahrum bırakarak boyun eğdirmenin bir yolu olarak ya da ister destekleri hesaplarına yatırma ister harcamaları konusunda önlerine idari engeller koyularak olsun rejimle bağlantılı yolsuzluk ağlarının da çıkarına olacaktır.