Mercek Altında | Suriye Lirasında Yeni Değer Kaybı: Nedenleri ve Sonuçları

19 Kasım sabahı Şam piyasasında Suriye lirası, ABD dolarına karşı büyük bir değer kaybı yaşadı ve 1 ABD Doları 2850 Suriye lirasına yükseldi. Bu ise 2500 lira bandında hareket eden Suriye lirasının son iki ayda yaşadığı kısmi istikrarın ardından meydana geldi. 
Bu düşüş, bir kısmı eski, bir kısmı yeni bazı nedenlerden kaynaklanıyor. Doların artmasının arkasındaki nedenleri şu şekilde özetlemek mümkündür: 

1- Lübnan ve Irak'a açılan kaçak geçiş kapılarının kapatılmasının etkisi
Amerika Birleşik Devletleri'nin teşvikiyle Mayıs 2020'den sonra Irak ve Lübnan'daki yasadışı sınır kapılarının kapatılması için operasyonlar başlamıştı. İlk değerlendirmelere göre akaryakıt, un ve hatta Lübnan pazarlarından büyük miktarlarda dolar gibi neredeyse her şeyin kaçırıldığı onlarca geçit kapatıldı. Bu geçitlerin bir kısmı hala açık olmasına rağmen, sıkı bir şekilde takip ediliyor. Bu yüzden kaçak mallar önemli ölçüde azaldı. Suriye rejimi Cumhurbaşkanı Kasım ayı başlarında Halep'teki esnaflarla yaptığı bir toplantıda Lübnan'daki durumun Suriye ekonomisini önemli ölçüde etkilediğini belirtti.

2- Yüksek bütçe açığı
Kasım ayı başlarında Suriye Halk Meclisi 2021 bütçesini görüşmeye başladı. Bu görüşmelerde Hükumetin 2020 bütçesi için ihtiyaç duyduğu kaynakları temin edemediği ortaya çıktı. Bu da beklenenden daha büyük ve hükumetin temin edebileceğinden daha geniş bir açığa neden oldu. Bu ise hükumetin, daha fazla para basmak dışında ihtiyaç duyduğu kaynağı sağlayabileceği gerekli araçlardan yoksun olduğuna işaret ediyor. Bu adım gelecekte lirayı daha fazla zayıflatacaktır. 

3- Tüccar ve iş adamlarına baskı
Suriye rejimi hükumeti Maliye Bakanı, Kasım ayı ortasında iş adamları ile yaptığı görüşmede hükumetin, vergisini ödeyenleri kara para aklama yasasına göre takip etmeyeceğini açıkladı. Bu da Hükumetin bütçeyi finanse etmek için iş adamlarına yönelik hukuksuz vergi uygulayacağına dair korkulara yol açtı. Daha önce Rami Mahluh, hükumetle yaşadığı ayrılıktan sonra takibe uğramış ve parasının çoğuna el konulmuştu.

Eldeki bilgiler, birçok iş adamının kasım ayının başından bu yana lira ve ons şeklinde altın almaya yöneldiğini gösteriyor. Tasarruf amaçlı alınan bu altın, Şam piyasalarında günde 3 kilograma kadar yükseliyor.  Ekim ayında bu miktar 1 kilo civarındaydı. Bu da elde Suriye lirasını tutma korkusunun yüksek olduğunu ve halkın, ülkenin resmi para birimiyle tasarruf etmek istemediğini gösteriyor.

Suriye Lirasının 2020 yılı sonuna kadar daha fazla değer kaybederek 1 Doların 3000 Suriye Lirasının üstüne çıkması bekleniyor. Suriye Merkez Bankası'nın operasyonlarını finanse etmek için döviz bürolarından ve bankalardan Suriye lirası ile dolar almasının yanı sıra önceki faktörlerin fiyatlar üzerinde her zamankinden daha fazla baskı yapacağını söylemek mümkün.

Analiz ve Düşünce Birimi - Jusoor Araştırma Merkezi