Kuzey Suriye’de Türk Lirasının Kullanılması.. Süreç, sebepler ve sonuç
Kuzey Suriye’de Türk Lirasının Kullanılması.. Süreç, sebepler ve sonuç
Khalid Al Terkawi
Suriye lirası şu an dolara karşı 2.500 seviyesinde direniyor ancak 2020'nin ikinci yarısında Suriye ekonomisinin doğal yapısal nedenleri ve karşılaşması muhtemel krizler Suriye lirasının benzeri görülmemiş düşük seviyelere inmesine neden olacaktır.
Rejim ve ekonomik ağı arasındaki ilişkiyi hedef alan Sezar Yasası'nın yürürlüğe girmesiyle ve Lübnan, Irak gibi geleneksel müttefikleri ile ekonomik bağlarının kesilmesiyle Suriye rejiminin önümüzdeki dönemde önemli kaynaklardan mahrum kalması bekleniyor. Bunun yanında rejimin, devam eden yükümlülüklerine harcama yapması ve askeri operasyonları finanse edilmesinde büyük miktarda döviz tüketiminden dolayı para arzının genişletilmesi, askerlerin ülke çapında yayılması ve daha önce dayandığı nakit araçlarının açık bir şekilde kaybetmesi Suriye Lirasını korumadaki gücünü zayıflatacaktır.
Bu nedenle Liranın tekrar değer kaybetmesi, benzeri görülmemiş çılgın bir fiyat artışına yol açacak, rejimin kontrolü altındaki bölgelerde yaşayan sivillerin satın alma gücü, elde ettikleri kaynaklar karşısında etkilenecek ve değeri azalacaktır. Bu da daha fazla yoksulluk ve işsizliğe neden olacaktır.
Suriye rejimi tarafından kontrol edilen bölgelerde yaşayan Suriyeli vatandaşlara seçme özgürlüğü tanınsaydı, geride kalan paralarını korumak ve daha istikrarlı bir iş süreci için işlemlerinin çoğunda Suriye Lirasını terk ederlerdi. Hatta büyük anlaşmalar için benzeri görülmemiş ödeme yöntemleri geliştireceklerdi.
Önümüzdeki dönemde rejimin kontrolü dışındaki bölgelerde Suriye lirası büyük oranda terk edilecektir. Özellikle de Kuzey Suriye'de çok para birimli bir ödeme sistemine tanık olacağız. Bu sistemde büyük işlemler ABD dolarıyla, temel ve orta fiyatlı hammadde alışverişleri ise Türk lirası ile yapılacaktır. Suriye lirası ise kısa vadede sebze, meyve ve bazı gıdalar gibi basit ve ucuz mal alışverişinde kullanılmaya devam edecektir.
Uzun vadede parasal ticaretin geleceği, bu bölgedeki aktörlerin çıkarlarına ve çatışan güçlerin sonucuna bağlı olacaktır. Bu güçlerden bazıları Türk lirasını, bazıları Suriye lirasını savunacak, bazıları da çok ödemeli sistemi tercih edecektir.
Türk lirasının Suriye’nin kuzeyinde dolaşıma girmesi, çeşitli para birimlerinin varlığıyla ile ilgili teknik sorunlara ek olarak fiyatlandırma ve tedavül konusunda sorunlara neden olacaktır. Bu nedenle Ankara'nın bölgeyi canlandırma ve Türkiye’deki mültecilerin bir kısmını geri gönderme isteğinden hareketle kısa vadede değil ama orta vadede fiyatlandırma işlemlerinde istikrar, ticarî hayatta bir hareketlenme ve Suriye kuzeyinde daha fazla Türkiye ve Suriye yatırımları görülecektir.
Aynı şekilde tedavüldeki Türk lirası, bölgedeki ekonomik faaliyetinin gerçek boyutunu görmeyi, zararların incelenmesini ve değerlendirilmesini kolaylaştıracak ve büyük çoğunluğunun ekonomik çıkar ve kazanımların savunulması ile ilgili konular olduğu düşünülen güvenlik kaosunun kontrol edilmesine katkıda bulunacaktır. Ayrıca Suriye’nin kuzeyindeki vatandaşlar ve tüccarlar Türk lirası durumunda fiyat belirlemede ve ilkeleri korumada daha güçlü olacaktır.
Suriye rejimi bu harekette ekonomik ve siyasi çıkarları için bir tehdit bulacaktır. Bu nedenle bölgede nüfuz sahibi mevcut döviz büroları ağını kullanarak bu tür bir hareketin tam olarak uygulanmasını aksatmak için orta vadede daha büyük bir kaos yaratmaya çalışacaktır.
Dolayısıyla Türk lirasına yönelme süreci teknik ve ekonomik nedenlerden, en önemlisi de bu adımın arkasındaki aktörlerin çıkar çatışmalarından dolayı pürüzsüz veya kolay bir süreç olmayacaktır. Bu alanda, savaş meydanındaki askeri operasyonlardan daha az şiddetli olmayabilecek bir gerginliğin yükselişine tanık olacağız.
