Doların 1o bin Suriye lirasına çıkmasının nedenleri ve muhtemel yönelimi
2023’ün başıyla birlikte Suriye lirası dolar karşısında değer kaybetti. Dolar 7.000 lira civarına ulaştı. 2023’ün ilk çeyreği boyunca devam hafif kayıplar Mayıs ayından itibaren artmaya başladı. Temmuz ortasında dolar 8.500'den 10.000 Suriye lirası seviyesine çıktı.
2011 yılından sonra doların Suriye lirasına karşı durumu incelendiğinde düşüşün veya seyrinin kademeli olduğu görülmektedir. Bu dönemde dolar 50 lira seviyesinde başladı ve bu şekilde yükselmeye devam etti. Ancak 2019 yılında Suriye lirası dolar karşısında değer kaybetti ve dolar 1000 liraya, ardından 2020'de 3000'e, 2022'de ise ortalama 4000'e çıktı. Aslında bu düşüşler birbirine yakın. Dolayısıyla Suriye lirasının fiili olarak ekonomik taşıyıcısı yok. Doğal olarak merkez bankasının lirayı koruma gücü yok. Çünkü faiz oranı fayda etmiyor ve Suriye lirasını satın almak için müdahale arzusu yok. Ayrıca Suriye'de gerçek bir bankacılık sistemi bulunmuyor. Bankacılık sistemine olan güven de görülmemiş şekilde düştü.
Öte yandan Para ve Kredi Kurumu ve ortağı olan Merkez Bankasının politikaları ile Maliye Bakanlığı'nın politikalarının genel olarak birbiriyle çelişkili olduğu görülüyor. Bu politikaların, lirayı kontrol etmek istediğini gösteren bir belirti de yok. Örneğin, Merkez Bankası 2022 yılının ortalarında faiz oranını %11'e yükseltti. Ardından 2023 yılının başında piyasalara yüklü miktarda para pompaladı. Merkez Bankası'nın piyasaya ayak uydurmak ve Suriye'ye gelen dövizden toplayabileceği en yüksek miktarı almak için havale ücretlerini yükseltti. Bu, Suriye Merkez Bankasının en büyük amacı olup yönelimlerini açıklamaktadır.
Suriye rejimi bir şekilde Arap ülkelerine, özellikle de kendileriyle ilişkileri normalleştirdikten sonra lira üzerinden Suriye'deki durumun kötüye gittiği ve daha da kötüleşeceği mesajını vermeye çalışıyor. Nitekim Arap ülkelerinin liderleri normalleşme adımını açıklarken buna odaklanmıştır.
Dalgalı ve istikrarsız bir ortamda Suriye lirasını fiyatını tahmin etmek zor. Ancak liranın doğal seyri değer kaybı, dolayısıyla döviz kurunun daha da yükselmesi yönünde olacaktır. 2023'te açıkça görüldüğü üzere Merkez Bankası'nın lirayı kontrol etme konusundaki isteksizliği, liranın değer kaybetmesini neden oluyor. Suriye lirasının istikrar kazanabileceği de belirtiliyor. Ancak esneklik olmadığı için herhangi bir şokta keskin bir şekilde düşüş yaşıyor.
Buna göre rejim lirayı kontrol etmek yerine daha çok döviz toplamak istiyor. Rejimin elince fiyatı kontrol edecek gerçek bir parasal veya finansal güç yok. Aynı şekilde durumun kötüye gitmesi Arap ve uluslararası karar vericilerin rejimle iş birliği içinde Suriye'ye müdahale etmesi çağrılarının lehine olabilir. Bu nedenle 2023’ün sonunda kadar lirada değer kaybının devam etmesi muhtemel. Bununla birlikte yaz boyunca ve kışın başlangıcına kadar istikrar kazanabilir.