Suriye’de İsrail Saldırıları Amaçları ve Boyutları
Giriş
İsrail'in Suriye dosyasına bakışı bölge ülkeleri arasında en karmaşık tavır olmuş ve şuana kadar Suriye krizine karşı resmen tarafsızlığını belirtmiştir ve Suriye Golan kısmındaki muhalif gruplarla sadece DAEŞ’e bağlı olan guruplara karşı birkaç sınırlı saldırı yöneltmesi dışında hiçbir çatışmaya girmemiştir, dolayısıyla siyasiler ortamında İsrail Esad rejiminin düşmesini istemeyen ülkeler arsında sayılması ve bölgede böyle genel bir algı yaratmıştır ve İsrail’in bu karmaşık tavrının çıkarları da diğer bölge ülkelerinden farklı olmasından kaynaklandığı görülmektedir, dolayısıyla konumu da bölgede karmaşık bir hal almıştır. Ayrıca çıkarları Amerika ve Avrupa ülkelerinin çıkarlarından farklı olduğu aşikardır.
2013 yılından beri İsrail Suriye’ye karşı hava saldırıları başlatmış olması 2007 yılında bu saldırıların durdurmuş olması ve yenden başlaması ve onlarca hedeflerin vurulması ve bu hedeflerin ne olduğunu ne İsrail açıklık getirmiş nede Suriye rejimi, hatta İsrail saldırıları ilan bile etmemiştir, dolayısıyla biz bu raporda İsrail’in 2013 yılından beri Suriye’ye karşı düzenlediği hava ve füze saldırılarının tabiatın anlamaya çalışacağız ve bu konuya ilişkin etkili tarafların ve ilgililerin tepkisini test etmeye özen göstereceğiz, özellikle rejim ve Rusya’nın tepkisini çözmeye çalışacağız, dolayısıyla İsrail bu saldırılılarda rejimin sözde İsrail’e karşı savunması ve Suriye’nin egemenliğini koruma kavramını ve siyasi hitabını hedef aldığı aşikardır.
Suriye’de İsrail Saldırıları
İsrail Suriye topraklarını ve rejim güçlerini 1967’den beri hedef almaktadır, hatta daha ileri giderek 2006 yılında İsrail savaş uçakları Lazkiye'de cumhurbaşkanlığı sarayının üzerinde Beşar Esad'ın sarayda olduğu esnada ses hızını aşarak uçuş yapmıştır.
2008 İsrail savaş uçakları Deyrizor kentinde kimyasal tesisleri olduğunu iddia ederek bir askeri karargahını vurmuştur ve aynı dönemde Tartus sahilinde General Muhammed Süleyman tatil yaparken İsrail tarafından kendisine suikast düzenlendiği tahmin edilmektedir ve bütün bu İsrail saldırılarına karşı rejim hiçbir güç gösterememiştir, ve gerilimi azaltma politikası izleyerek duyarlılık gösterdi ve bu saldırıların karşılıksız kalmayacağını söyleyerek zamanı ve mekânı münasip gördükleri taktirde karşılık verilecektir diyerek tehditler savurdu. Ancak 2013 yılından sonra İsrail’in Suriye’ye saldırıları artarak devam etti hatta rejim medyası ve yandaş medyası artık bu saldırıların adını bile konu etmemeye başladılar, sadece Şam’daki saldırılar ele aldılar çünkü göz ardı etmeleri mümkün değildi ve Kasyon dağındaki dördüncü tümeni hedef almıştır ve şuana kadar Suriye’ye yapılan İsrail saldırılarının sayısı dikkatle bilinmemektedir. Dolayısıyla bu konuyla ilgili ne İsrail açıklık getirmiş nede rejim ilan etmiştir ancak mecbur olduğu zaman sınırlı açıklamalarda bulunmuştur ve Hizbullah’ın önemli şahsiyetlerini hedef almış ve bazı ahalinin yoğun olduğu yerleri vurmuş olduğu zaman rejim bazı açıklamalar yapmıştır.
Dolayısıyla 19 /7/2017 tarihinde İsrail başbakanı açıklama yapmış ve Suriye’ye onlarca saldırı yapıldığını ilan etmiştir(1). Ve aşağıda geçen tablo (1)de geçen 5 yılda İsrail saldırılarının sayısını göstermiştir. Ayrıca bu tabloda saldırıların %36'sı Golan bölgesinde gerçekleşmiştir galiba taktik amaçlı angajman kuralları çerçevesinde Suriye Golan sınırları içerisinde yaşanmıştır.
Suriye'ye yapılan İsrail saldırıları 2013 yılında başladı ve o zamandan beri hızla devam etti, ancak Eylül 2015'te başlayan Rus askeri müdahalesi onu yeni eğriler girmeye zorladı ve Tel Aviv'in güvenebilir bir müttefiki değil ona hasım olan Obama yönetiminin hükmü ışığında İki taraf arasındaki koordinasyon zorunluluklarının dayattığı kısıtlamalar olarak okunabilir.
Suriye’ye yönelik İsrail saldırıları yoğun olarak 2013 tarihinde başladı ve aynı düzeyde devam etti, ancak 2015 Eylül ayında Rusya’nın Suriye’ye müdahalesiyle birlikte İsrail mecburen zikzak yapmaya başladı ve Rusya ile koordineli hareket etmeyi kaçınılmaz ve zaruret olarak kabul etmiş gözüküyor, ABD’nin eski başkanı obama döneminde yaşanmış olması aynı zamanda Obama İsrail’in dostu olmadığını ve tam aksine düşmanı olduğunu düşünen Tel Aviv Obama yönetimine güvenmediği ve müttefiki olmadığını düşündüğü için Rusya ile koordineli olarak çalışmak zorunda kalmıştı.
Saldırıları Sınırlama
İki taraf arasında anlaşmaya varılan koordinasyonun yalnızca istenmeyen uçuş kazalarının önlenmesi ile ilgili olduğunu ilan ettiler ve Rus müdahalesinden bir ay sonra İsrail savunma bakanı Moshe Ya’alon’un yaptığı açıklamada “onlar ve bizim aramızda herhangi bir sorundan kaçınmak için iki taraf arasında güvenlik prosedürlerini koordine etmeye çalışmaktadır” dedi, ayrıca “ne biz onların çalışmalarına müdahale ediyoruz nede onlar çalışmalarımıza müdahale ediyorlar(5) ” dedi. İsrail savunma Bakanı’nın bu ifadelerinden İsrail’in Rusya'ya bilgi vermeden Suriye’ye bir saldırı düzenlemesi mümkün olmadığı anlamı geliyor.
Rusya ile imzalanan anlaşma sayesinde Suriye'deki İsrail’in askeri operasyonlarını yöneten kısıtlamalardan biri resmi olarak Suriye'de genel olarak en yüksek askeri saldırı seviyelerinden kabul edildi, fakat sadece Lübnanlı Hizbullah milislerine karşı oldu, Netanyahu'nun İsrail hareketlerini onaylaması Rusya devlet başkanı Vladimir Putin ile yaptığı görüşme sonrasında gerçekleşti ve birkaç hafta sonra Rus müdahalesi geldi.
Rus müdahalesinden sonra Suriye'de İsrail saldırıları azaldı, beklendiğinden farkı olarak ve İsrail ve Rusya arasında uçuşlar ile ilgili aralarında koordinasyon uyumluğu ilan etmelerine rağmen İsrail hareketleri nispeten azaldı, Rus müdahalesinin ilk yılında Aralık 2015'te Suriye’de bir saldırı gerçekleşti ve bu saldırıda Samir Kantar öldürüldü.
Rusya Son İki Saldırıyı Neden Kınadı?
Moskova Rus müdahalesinden bir yıl önce Suriye'deki son İsrail saldırısını kınamasına rağmen Şam uluslararası havaalanın civarındaki silah depolarını iki saldırıyla hedef almasını da kınadı, ve İsrail basını bu silah depoları Lübnanlı Hizbullah'a ait olduğunu söyledi, ve öncesindeki saldırı Palmira kentine ve İsrail’e yakınında oldu ve Hizbullah ait silah depolarını hedef aldığını iddia etti, Rusya dışişleri bakanlığı Palmira saldırısını protesto etmek için İsrail'in Moskova büyükelçisini çağırdı, ve sözcüsü Mariya Zaharova Şam uluslararası havaalanın saldırısını "düşmanca bir eylem" olarak belirtti ve tüm ülkeleri "Suriye egemenliğine(6)" saygı göstermeye çağırdı.
Son iki saldırının açıkça Rus tarafından kınanması iki ihtimalden birini göz önüne alınmaksızın anlaşılamaz:
Birinci İhtimal: bu iki saldırı Rus-İsrail anlaşmasını ihlal etmiş olması, bu İsrail havaalanı saldırasında anlattıkları resmi olmadığını ve resmi olan Palmira saldırısı Rus perspektifinde doğru olmadığını anlamına gelir, yani gelişmiş füze cephaneliğini hedef almışlardı, özellikle Esad rejimine ait ve İran milislerinin elinden uzak Rus yapımı Scud füzeleri, bu ihtmal, Esad'ın elinde olan uzun menzilli füzelerin imha edilmesinin İsrail için stratejik bir hedef olduğunu göz önüne alarak daha olası gözüküyor. İsrail, Rusya ile koordine halinde kalması gereği ve hala ABD'ye güvenmediği için ve herhangi bir çatışma yaşanması taktirde belli ki bu şekil saldırılardan geçici olarak vaz geçmiştir, ayrıca İran milislerini saldırılar düzenlemesi örtüsü altında ABD yeni yönetimi katı tutumu sonucu İsrail kayıp ettiği konumunu yeniden kazanmaya başladığı görünüyor.
İkinci İhtimal: İsrail’in öne sürdüğü konu doğrudur, ancak Rusya müttefikleri karşısında durumu çok zorlaştı, özellikle İran karşısında. Esad güçlerini Amerika’nın Humus'a yakın Şayrat askeri üssünü vurmasına engel olamaması ve aynı zamanda Rusya’nın İsrail’den beklentisi yerine getirmemesi özellikle Rusya arasındaki Trump yönetimi arasında mesafeyi yaklaştıramaması muhtemel bir olasılıktır. Sonuç itibariyle iki ihtimal arsında Rusya ve İsrail ilişkilerinde sorun olduğu aşikardır özellikle ABD Suriye askeri havaalanını saldırısından sonra eski sorunları yenilenmesi ve hızlı tırmanışa geçmesi Trump'ın Rusya ile mesafeli durması sonucu krize doğru gidiyor olmasını umuyor ve bu beklenen sonuçtur. Ayrıca ABD bir adım daha ileri giderek Rusya'ya karşı sesinin yükseltmiş düşmanca tavırlar içerisine girmesi İsrail ve Rusya ilişkilerini daha da olumsuz etkilemiştir.
Dipnotlar:
1- Netanyahu accidentally reveals Israel has struck Iran-backed fighters in Syria ‘dozens of times’, The Washington Post, 19/7/2017
2- Netanyahu accidentally reveals Israel has struck Iran-backed fighters in Syria ‘dozens of times’, The Washington Post, 19/7/2017
3- İsrail’in DAEŞ’ten korktukları bir şey yok, Times of İsrail, 08/09/2016/
4- Netanyahu ilk kez Suriye'de İsrail ordusu tarafından operasyonların uygulanmasını resmen onayladı, RusyaToday,01/12/2015/
5- İsrail: Suriye'deki çalışmalarımızı Moskova ile koordine etmiyoruz, RusyaToday,28/10/2015/
6- Kremlin, İsrail bombalama olayına karşı Suriye'nin egemenliğine saygı göstermeye davet etti Rusya Today, 28/04/217