Suriye'ye Yönelik ABD Yaptırımlarının Kalıcı Olarak Kaldırılmasına Giden Yol
Kas 23, 2025 417

Suriye'ye Yönelik ABD Yaptırımlarının Kalıcı Olarak Kaldırılmasına Giden Yol

Font Size

ABD Dışişleri Bakanı Marco Rubio 6 Kasım 2025 tarihinde, 2019 tarihli Sezar Sivil Koruma Yasası kapsamındaki yaptırımları 180 gün süreyle askıya alma kararı almıştır. Askıya alma kararı, Rusya ve İran lehine olan işlemler için geçerli olmayacaktır. Aynı ayın 10'unda Rubio tarafından yayınlanan basın açıklamasına göre, karar Esad rejiminin düşüşünün ardından Suriye hükûmeti tarafından alınan önlemlere dayanmaktaydı.

ABD Dışişleri Bakanlığı'nın kararı, Suriye Devlet Başkanı Ahmed el-Şara ve İçişleri Bakanı Enes Hattab'ı IŞİD ve El Kaide'ye uygulanan yaptırımlar listesinden çıkaran BM Güvenlik Konseyi'nin 2799 (2025) sayılı kararının yayınlandığı gün açıklanmıştır.

ABD Başkanı Donald Trump, geçtiğimiz Mayıs ayında Riyad'da Cumhurbaşkanı Ahmed el-Şara ile yaptığı görüşmenin ardından, Dışişleri Bakanı'na Suriye hükûmetinin eylemlerini ve bunların Sezar Yasası'nda belirtilen yaptırımların askıya alınması veya kaldırılması kriterlerini ne ölçüde karşıladığını gözden geçirmesi talimatı vermişti. Bu kriterler arasında kimyasal silahların geliştirilmesi, üretimi, stoklanması ve kullanımının durdurulması ve imha edilmesi, Suriye'de savaş suçları işleyenlerin hesap vermesi için gerekli adımların atılması, Esad rejimi tarafından işlenen savaş suçlarının mağdurları için adaletin sağlanması, yerinden edilmiş kişilerin güvenli, onurlu ve gönüllü olarak geri dönüşlerinin sağlanması, Biyolojik, Zehirli ve Nükleer Silahların Geliştirilmesi, Üretimi, Stoklanması ve Kullanımının Yasaklanması ve İmha Edilmesi Sözleşmesi'ni imzalama konusunda somut ilerleme kaydedilmesi bulunmaktaydı.

Dolayısıyla, Sezar yaptırımlarının askıya alınması, Rubio'nun gözden geçirmesine binaen Trump'ın ifadesinin ardından gerçekleşmiştir. Bu ifadede, Suriye hükûmetinin Sezar Yasası'nın askıya alınması için gerekli kriterleri karşıladığı belirtilmektedir. Trump, 30 Haziran'da başlayan Suriye'ye yönelik yaptırımların hafifletilmesi için ABD hükûmeti tarafından alınan bir dizi önlemin ardından, Suriye Sorumluluk Yasası'nın uygulanmasından vazgeçerek ihracat kontrollerini hafifletmiş, Suriye halkının yararına ticari faaliyetleri ve ekonomik kalkınmayı kolaylaştırmıştır. Ardından, 8 Temmuz'da Dışişleri Bakanı Nusra Cephesi'ni (Heyet Tahrir el-Şam) yabancı terörist örgütler listesinden çıkarmıştır. Dışişleri bakanı, 20 Temmuz itibarıyla Kimyasal ve Biyolojik Silahların Kontrolü ve Savaşın Ortadan Kaldırılması Yasası gereği Suriye'ye uygulanan, özellikle mali yardımla ilgili kısıtlamaları kaldırmıştır. ABD Ticaret Bakanlığı, 2 Eylül'de Suriye'ye çift kullanımlı ihracat lisans gerekliliklerini hafifletme kararı almıştır. ABD, 7 Kasım'da Cumhurbaşkanı Şara ve İçişleri Bakanı Enes Hasan Hattab'ı özel olarak belirlenmiş küresel teröristler listesinden çıkardı.  

Öte yandan, Sezar Yasası, karar uyarınca askıya alınan tüm yaptırımların, Suriye hükûmetinin verdiği yanıt kriterlerine göre yeniden uygulanması gerektiğini, başkanın söz konusu kriterlerin artık geçerli olmadığına karar vermesi halinde, yaptırımların kaldırıldıktan sonra yeniden uygulanması gerektiğini öngörmektedir. Bu konuda Küba ve Kuzey Kore gibi diğer ülkelerle ilgili verilen emsal Amerikan kararları bulunmaktadır.

Suriye'ye yönelik yaptırımları askıya alınması kararı ile yaptırımları tamamen kaldırma ve Suriye'yi terör destekçisi ülkeler listesinden kalıcı olarak çıkarma kararı arasında temel bir fark bulunmaktadır. Askıya alma kararı için, başkanın Kongre'ye Suriye hükûmetinin son altı ay içinde uluslararası terörizmi desteklemediğini ve gelecekte de bu desteği sürdürmeyeceği garantisi vermesi gerekmektedir ve Rubio'nun incelemesine göre, bu durum fiilen gerçekleşmiştir.

Buna karşılık, Suriye'yi terörizmi destekleyen ülkeler listesinden çıkarma kararı, Suriye hükûmetinde temel bir değişim olduğu ve artık herhangi bir terörist faaliyete karışmadığı konusunda başkanın Kongre'ye onay vermesini gerektirmektedir. Ayrıca, Suriye'nin bir daha terörist faaliyette bulunmayacağına dair ABD'ye güvence vermesi gerekmektedir. Bu durumda, “temel değişim” maddesi uyarınca listeden çıkarılan bir ülkeye yeniden yaptırım uygulanmasına ilişkin bir emsal bulunmamaktadır. Çünkü yaptırımların yeniden uygulanmasına ilişkin karar, yaptırımların ilk uygulandığı dönemde karşılaşılanlara benzer çok sayıda karmaşık engel ve prosedürle karşı karşıya gelecektir.

Özellikle Başkan Şara'nın Beyaz Saray'ı ziyareti ve Suriye'nin IŞİD ve El Kaide ile mücadele için uluslararası koalisyona katıldığını resmi olarak açıklamasının ardından, “temel değişim” olasılığı göz ardı edilemez ve bu, iki ana konu ile bağlantılı olacaktır: bölgesel güvenlik anlaşmaları ve Suriye halkının haklarını koruyan ve onların hükûmete gerçek anlamda katılımını garanti edecek şekilde iç çatışmaların barışçıl olarak çözümü.